به بهانه فلسفه (مصاحبه ای با دکتر محمد علی مرادی)

 

 محمدعلی مرادی دانش آموخته فلسفه در آلمان از فعالین سیاسی سالهای قبل از انقلاب و پس از انقلاب تا اواخر دهه ۶۰ بوده است که پس از سالهای آن دهه از فعالیتهای سیاسی دست کشیده و به فعالیتهای علمی در زمینه فلسفه پرداخته است. در این مصاحبه ما از تجربه ایشان در زندگی دانشجویی در غرب و بویژه در کشور آلمان مهد فلسفه جدید غرب سوال کردیم .از زبان او بررسی مقایسه ایی وضعیت دانشجویان ایرانی و آلمانی را از نظر شادابی و خلاقیت شنیدیم در ضمن وضعیت آموزش فلسفه در ایران و آلمان را به بحث نشستیم. [سایت فلسفه؛ نگرشی بر فلسفه و فرهنگ]

۱. لطفا خود را معرفی کنید.

من محمدعلی مرادی از فعالین سیاسی سالهای قبل از انقلاب و پس از انقلاب تا اواخر دهه ۶۰ هستم . قبل از انقلاب فعالیت سیاسی بسیار گسترده ای داشتم . این فعالیت را که پس از پیروزی انقلاب شکل متفاوتی به خود گرفته بود تا سال ۶۸ ادامه دادم در این سالها به این نتیجه رسیدم که در کشور ما نهادهای جدی برای فعالیت سیاسی وجود ندارد و به همین خاطر دست از فعالیتهای سیاسی کشیدم و به فعالیتهای علمی در زمینه فلسفه پرداختم این تصمیم حاصل سالها گفتگو و هم نشینی با مبارزین در زندانها بود من به این نتیجه رسیده بودم که فعالیت سیاسی بدون پشتوانه فلسفی بی بنیاد و بی نتیجه خواهد بود . در واقع آرمانهای شخصی و اجتماعی من تحقق نیافته بود من ریشه های این مطلب را در فلسفه   یافتم .

در دنیای امروز اگر کسی فلسفه آلمانی نداند نمی تواند فلسفه غرب را بشناسد و اگر کسی زبان آلمانی نداند نمی تواند فلسفه غرب را بخواند به همین خاطر فیلسوفان فرانسوی و انگلیسی هم زبان آلمانی می خوانند مثل کسی که بخواهد اسلام شناسی بخواند و قاعدتا باید زبان عربی را بیاموزد و یا کسی که بخواهد قرون وسطی را مطالعه کند و لاجرم زبان لاتین را می آموزد به همین خاطر من به آلمان مهاجرت کردم. از دیگر دلایل مهاجرت من به آلمان برای آموختن فلسفه این بود که فکر می کنم فلسفه آلمانی برای ما بهداشتی تر است زیرا ما سنت عرفانی داریم که خیلی هم عزیز است و باید آن را حفظ کرد اما در عین حال باید در غالب مفهوم درآید. اما فلسفه های انگلیسی و فرانسوی خیلی بیشتر پراکسیس هستند و این فلسفه آلمانی است که دیسپلین دار است و می تواند مفاهیم عرفانی ما را با شکلی نو در دنیای امروز قابل استفاده نماید .به همین خاطر سختی این هجرت علمی را به جان خریدم. اما در بدو ورود به آلمان متوجه شدم اختلافات بنیادی زیادی با آنها دارم و این باعث شد در سن ۳۰ سالگی تحصیلاتم را از کالج به لیسانس تا فوق لیسانس و دکتری ادامه دهم. دلیل این کار من این بود که من به دنبال مدرک گرفتن نبودم بلکه به دنبال پاسخ سوالی بودم. این که چرا کسانی که دوش به دوش هم برای آزادی ملت و میهن جانفشانی کرده بودند رو در روی هم   ایستادند !؟ این پدیده برای من دردناک بود من می خواستم بدانم چطور می شود کاری کرد دیگر چنین اتفاقی نیفتد من در آلمان به دنبال پاسخ پرسشهای خودم بودم من جوانی بودم که در خانواده ای مذهبی به دنیا آمده بود و در انقلاب رشد یافته بود و آن روز آرمانهایش را از دست رفته می دید برای من مهم بود که چرا در حوادث دهه ۶۰ و جنگ تحمیلی این همه خون ریخته شد. گرفتن مدرک دکتری و پستهای سیاسی در ایران هدف من نبود چون این ها با شان زندگی آرمانی یک مبارز در مغایرت بود ، شان فلسفه را خود نمایی و جاه طلبی نمی دانم . پایان نامه فوق لیسانس من جایگاه مفهوم مفهوم در سنجش خرد ناب از دیدگاه کانت بود و در مقطع دکتری روی موضوع آگاهی  و خودآگاهی در نزد فیشته (فیلسوف آلمانی) کار کردم این فیلسوف آلمانی کتابش را ۱۲ بار نوشت من اولین کتاب او را موضوع پایان نامه قرار داده بودم تخصص اصلی من چهار سال اول ایده آلیسم آلمانی است. در دانشگاه آلمان این طور نیست که شما تنها یک رشته بخوانید شما یک رشته اصلی و دو رشته فرعی دارید رشته های فرعی من اسلام شناسی و جامعه شناسی بود اما علاقه به فیلم و تئاتر و معماری هم داشتم در جامعه شناسی نیز به جامعه شناسی فرهنگ علاقه بیشتری داشتم .

۲. این هجرت علمی را تا چه حد در زندگیتان مؤثر می دانید؟ هجرتی که در راه یافتن سوالات آرمانی خود انجام دادید.

شخصیت من بسیار تغییر کرد من در این دوران متدویک اندیشیدن را آموختم در این راه تجاربی که من تا سن ۲۹ سالگی در ایران و در بطن جامعه انقلابی آن دوران آموخته بودم بسیار مؤثر بود من در طی این دوران آگاه بودم که آلمان سرزمین من نیست و من برای یافتن پاسخی به اینجا آمده ام حسی که بسیاری از دانشجویانی ایرانی ندارند چرا که تجربه فعالیت جدی اجتماعی ندارند. در این دوران آموختم چطور می شود روی موضوعات دقیق و عمیق شد این هجرت مرا از نظر مادی بسیار عقب نگه داشت من برعکس بسیاری از هم نسلان خودم همسر و خانه و ثروتی ندارم ولی از نظر فکری کیفیتی دیگری یافتم اما این طور نیست که هرکسی پا در این راه بگذارد چنین سرنوشتی خواهد داشت سرمایه من عشق و علاقه آرمانی و انقلابی من بود .آن شور انقلابی را در مسیری دیگری هدایت کردم در مسیر آموختن. در حین این دوران برای من سوال مهمی مطرح شد اینکه تمدن آلمان و اروپا در بطن جامعه ای مسیحی شکل گرفته بود حال ما چگونه می توانیم در بطن جامعه ایرانی اسلامی مان رشد کنیم؟ من تاکید می کنم که ما تنها ایرانی و یا تنها مسلمان نیستیم من به ترکیب(( ایران دوره اسلامی ))تاکید میکنم بسیاری از میراث امروز ما بازمانده اجداد دوران پیش از اسلام ماست فرهنگ جامعه ما نسخه خاصی از فرهنگ اسلامی است فرهنگی که عناصری از فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آموزه های ناب اسلامی را درهم آمیخته است. مثلا سهروردی که بزرگترین فیلسوف ایرانی است یک فیلسوف مسلمان ایرانی است. این ها مفاهیمی است که باید به طور علمی شناخته شود من در آلمان آموختم چطور از ایدئولوژی خارج شوم و به متون اصیل اسلامی مراجعه کنم من در آنجا سنتی تر شدم یعنی به متن های اصلی خودمان مانند آثار ابن رشد، دشتکی وابن سینا خیلی بیشتر توجه کردم. در این راه پایه های فرهنگ خودمان را شناختم .این دستاورد را مدیون آلمانی ها هستم آنها به من آموختند به فرهنگ خود بازگردم و حرفهای آنها را تکرار نکنم چیزی که به نظر من بسیاری اساتید فعلی رعایت نمی کنند و بسیاری از انسانهای معروف که حتی در تلویزیون سخنرانی می کنند بنیادهای فکری غربی دارند و در سنتهای خودمان ریشه ندارند .

۳. آیا شما در آلمان کرسی تدریس داشتید ؟

خیر من به آنجا نرفته بودم که به چنین جایگاهی برسم اگرچه در دوران دکتری به اساتید خود کمک می کردم و تدریس می کردم ولی به محض پایان تحصیلاتم به ایران بازگشتم . هیچ وقت تلاش نکردم در آلمان بمانم و در سیستم دانشگاهی آنها وارد شوم و شغلی بگیرم. من یک ایرانی انقلابی بودم که تمام وجودم و ریشه های جانم در ایران بود من در آلمان کاری جز اندیشیدن به ایران نداشتم. اگر قصد داشتم وارد آن سیستم بشوم باید طور دیگری درس می خواندم اینکه بعضی ها آنجا درس می خوانند و استاد می شوند را نقطه ضعف می دانم. کسی که به دنبال پرسشی باشد با کسی که به دنبال منصبی باشد یک جور درس نخواهد خواند این ها ریشه های فلسفی دارد .این که یک استاد خارجی را می آورند و حلوا حلوا می کنند دردناک است. من به طور جدی به این قضیه اعتراض دارم. وقتی به خود ما که هم تجربه علمی در غرب داریم و هم خاک این کوچه و خیابانها را خورده ایم توجهی نمی شود این نوعی خودباختگی مسئولین است. مثلا هابرماس ما را دعوت می کنند ولی از منی که عمرم در میان این مردم گذرانده ام پرسشی نمی کنند. به اساتیدی که در اینجا زندگی کرده اند و در آنجا درس می دهند باید گفت آنها برای سوالات ما اهمیتی قائل نیستند و کسی علاقه ای به دغدغه های من ایرانی ندارد آنها چیزهایی از ما می خواهند که به نفع سیستم خودشان است پس یا باید به دنبال سوالات خودمان باشیم و یا به دنبال پذیرفته شدن در سیستم آنها . گاهی اوقات وقتم را بر سر پرسشهایی می گذاشتم که فقط دغدغه شخصیم بود و ربطی به متن اصلی تحصیلم نداشت به همین دلیل گاهی حتی به دانشکده معماری می رفتم .

۴. می گویند فلسفه در آلمان بسیار کاربردی است مثلا در صنعت و پزشکی قابل لمس است. به طور مثال در دانشگاههای صنعتی فلسفه به طور جدی تدریس می شود شما تا چه حد پیشرفت امروز آلمان را مدیون این روش می دانید؟

فلسفه در آلمان کاربردی نیست فلسفه متن زندگی است اما در جامعه ما وضعیت فلسفه مصداق این داستان است که می گویند عده ای دانشی می آموختند پرسیدند: آنها چه می آموزند؟ گفتند: اژدها گیری .پرسیدند: این ها در آخر چه کاره می شوند؟ گفتند: به نسل بعد اژدهاگیری درس می دهند. فلسفه دانان ما راجع به هیچ موضوعی حرف نمی زنند. من چندی پیش مصاحبه ای در مورد فوتبال داشتم در آنجا گفتم فوتبال به ظاهر با فلسفه خیلی فاصله دارد اما وقتی شما می بینید فوتبالیست آلمانی چگونه با همه زمین بازی می کند درمی یابید که او ذهنی مفهومی دارد من کتابهای زیادی به شما معرفی می کنم که در آلمان نوشته شده و پدیده های مختلفی مثل ورزش ، فضا، شهر ، آموزش و پرورش و حتی سیستم حیاتی بدن را از دیدگاه فلسفی بررسی کرده. فیلسوف کسی است که به این مطالب بیندیشد و مفاهیم آن را بسازد و بپروراند به نظر من تمام پیشرفت غرب که آلمان نقش مهمی در آن داشته نتیجه چنین اندیشه ای است. آلمانی ها در تمدن اروپایی نقش ساخت زیرساخت ها را به عهده دارند. مثالی هست که می گویند روزی یک فرانسوی خواست به عمق زمین برسد وقتی خوب تلاش کرد به جایی رسید که سه آلمانی در آنجا نشسته بودند. یا مثلا می گویند از یک آمریکایی یک فرانسوی و یک آلمانی خواستند در مورد موضوعی بنویسند آمریکایی ۵۰ صفحه نوشتن فرانسوی ۲۰۰ صفحه نوشت و آلمانی ۸ جلد کتاب ارائه داد و گفت این مقدمه بحث من است. آنها مردمی هستند که از ابتدا صنعت گر بوده اند و در مرکز اروپا می زیسته اند و در فرهنگ آنها عمیق تفکر کردن وجود دارد و در زمینه های مختلف این گونه رفتار می کنند. مانند آنچه شما در مورد تدریس فلسفه در دانشکده های فلسفه مثال زدید. خود من  دوره  دکترای فلسفه ام را در یک دانشگاه فنی گذارندم  . فلسفه کاربردی جنس متفاوتی دارد مثلا شما تاریخ آن فن خاص را نقد فلسفی می کنید .یک خانم پرفسور آلمانی که یک فیلسوف است به این موضوع می اندیشد و در مورد آن نوشته که چطور اندیشه شفاهی در دوران کتابت به دلیل تغییر تکنیک باعث تغییر در شکل گیری خرد شد و حال در دوران ما با وجود کامپیوتر حقیقت چگونه سازمان می یابد. کاری که ما آن را با تکرار مداوم حرفهای کانت و هگل اشتباه گرفته ایم  به جای آموختن روش تئوری سازی که می تواند حیاتمان را عقلانی تر کند. برای شما مثالی می زنم در دوران دبستان به کودکان حروف و اعداد را می آموختند بعدها تصاویر جایگزین آن شد این یک ایده کانتی است که از محسوس به معقول برسیم اما آیا ما به روشی تدریس مان این قدر دقیق می اندیشیم و تئوری پردازی می کنیم ؟

۵. به نظر شما دلیل عدم وجود فلسفه در عرصه های جدی زندگی ما چیست؟

من تمام زندگی ام را برای این سوال گذاشتم و بعد از ۵۱ سال نه همسری دارم نه بچه و خانه ایی . پاسخ شما این گونه است از  ما با شکست در مقابل دولت عثمانی در جنگ چالدران وارد عصرجدید شدیم جایی که عباس میرزا بعد از شکست این سوال را مطرح می کند که ای فرانسوی چرا ما شکست خوردیم ؟ سوال سوال درستی است اما پاسخ نادرست آن تا به امروز گریبان گیر ماست یعنی پرداختن به دولت و افزایش سازوبرگ نظامی ما فکر می کنیم اگر دولت را تقویت کنیم و مؤلفه اصلی آن را نظامی گری قرار دهیم پیروز خواهیم شد در صورتی که این نقطه شکست ماست ما باید به این سوال پاسخ می دادیم چگونه می شود انسان ایرانی رشدیافته شود نه اینکه چگونه می شود اسلحه بهتری داشت بلکه چگونه می شود اندیشه بهتری داشت و اشخاص رشد یافته تری داشت به جای تجهیز لشگر نظامی باید آموزش و پرورش را توسعه می دادیم تا خودمان بتوانیم اسلحه بسازیم این خطای تاریخی ما بود. حالا ما همه می خواهیم یا دولت را تقویت کنیم یا دولت را سرنگون کنیم مثلا خود ما در زمان شاه چنین قصدی داشتیم و حالا می خواهیم دولت را تقویت کنیم یا بعضی شاید بخواهند دولت را سرنگون کنند اما هیچ کس نمی خواهد در حوزه های پایین کار کند و نسل تربیت کند من اصلا کاری به دولت فعلی نداریم بحث من سیاسی نیست بلکه کاملا آموزشی است .من می پرسم که تک تک ما چقدر دغدقه نسل توانمند داریم و می خواهیم در حد توانمان انسان سازی کنیم. دانشجوی خود من می تواند ساعت ۲ بعد از نیمه شب زنگ بزند تا با هم متن بخوانیم تنها چیزی که من از او می خواهم عشق و علاقه است. این کاری است که ما کمتر کرده ایم. ما باید ابتدا توپ خانه نظری مان را بسازیم تا اگر لازم شد به سلاح هم بیندیشیم ما در اثر آن شکست تاریخی از اندیشه غافل شدیم اگرچه ما تا زمان ملاصدرا و دشتکی اندیشمند به معنی واقعی داشته ایم ولی از آن به بعد اغلب سیاستمداران و سرداران چهره های تاریخی ما هستند. من اصلاح این رویه را از خودم شروع کردم و هیچ گله ای از کسی ندارم و توقعی هم ندارم چون تا انسانها توسعه نیابند کاری از دست دولتها برنمی آید باید انسان ایرانی شخصیت بیابد یعنی اینکه وجود ارزشمند خودش را نه در فحش دادن به غرب و نه در خودباختگی در مقابل غرب ببیند این مشکلی است که حتی در دانشمندان جامعه ما دیده می شود ما از به کار بردن واژه های غربی در گفته های علمی مان احساس خوبی پیدا می کنیم و تئوری های اندیشمندان غربی برای ما خیلی ارزشمند است در عین حال به آنها فحش هم می دهیم دلیل این رفتار این است که ما هنوز خودمان را به اندازه کافی قوام نداده ایم. حرف ما به غربی ها این است که ما مثل شما نیستیم شما هم مثل ما نیستید. ما باید دربیابیم چگونه می توانیم از فرهنگ گذشته خودمان بهره مند شویم علیرغم این که در فضای دنیای مدرن زندگی می کنیم ما باید این پدیده های جدید را بفلسفیم. اینکه بعضی آقایان متون غربی یا حتی کهن اسلامی را بازخوانی می کنند دردی را دوا نمی کند برای شما مثالی می زنم من وقتی در کودکی شاگرد بنا بودم به ما می گفتند آجرهای این خانه های قدیمی را با تیشه پاک کنیم تا در بناهای جدید استفاده شود فرهنگ گذشته ما حکم آن خانه قدیمی را دارد که نمی شود دوباره آن را ساخت ولی باید با محتوای آن بنایی در خور امروز ساخت برای چنین پروژه هایی کسی تره هم خرد نمی کند  .

۶. به نظر شما ابزار این نو شدن یعنی در دست داشتن آن فرهنگ واندیشه کهن و منطبق کردن آن با شرایط امروز تا فلسفه در متن حیاتی ما و روحیه شخصی ماجاری شود  چیست؟

پایه دوران جدید بر من اندیشنده است. وقتی دکارت متافزیک را نقد کرد گفت من می خواهم بنا را بر من بگذارم این من مال غرب نیست ما هم در سنتمان داشتیم ابن سینا و دشتکی و سایرین روی این من فکر می کردند (انسان پرنده )این من را ما ازش غافل شدیم منی که غربی ها به آن سابجکت می گویند. این یک چیز ضد دین نیست.کسانیکه رفتند انجا و درست درس نخواندند مثل آقای فردید و داوری و دینانی و…تفاوت فلسفه و عرفان را درک نکردند. فلسفه من را پیدا می کند تا بپایش دارد وعرفان من را پیدا می کند تا نابودش کند. شما با عرفان نمی توانید حقوق سازمان بدهید دولت سازمان بدهید و ورزش سازمان دهید. نمی توانید به فوتبالیست بگویید تو عارفانه بیاندیش و فوتبالت را هم بازی کن و گل هم که می زنی مشتت را در هم بفشار و دست افشانی کن. این من وظیفه هم دارد. باید به اجتماع و تاریخ باندیشد. این من بایدخود از جهان فارغ کند و توضیح دهد جهان کجاست ایران کجاست من کجا راجع به ایران حرف می زنم کجا راجع به جهان حرف می زنم. مناسبات ایران و جهان را تعریف کند. این از سنخ بحث فلسفی است که ما با بحث سیاسی آن را اشتباه گرفته ایم. ما اسیر سمینار های نمایشی شده ایم و مباحثه از شرح وظایف فیلسوفان به عادت سیاست ورزان تبدیل شده. اگر قرار باشد مقامات بحث فلسفی کنند چنین می شود که خودشان حرف می زنند و می روند و به حرف کسی هم گوش نمیدهند. فیلسوف که مقامات نیست فیلسوف فروتن است. این فضای مباحثه فراهم نیست. من در سمینارهایی شرکت داشتم که از ۷۰ نفر ۶۰ نفر مقاله خواندند و سمینارهایی هم دیدم که چند ۱۰۰ نفر حاضرند. آیا می شود چند ۱۰۰ نفر  یکجا بحث فلسفی کنند!؟ این یک نمایش است. در مقوله فلسفه کیفیت مهم است. این نمایشها هم لازم است اما محیطی که مد نظر من است برای مباحثات فلسفی متفاوت است و جایش اینجا خالیست. فیلسوف نباید معروف و چهره باشد چون دیگر نمی تواند در میان مردم راحت تردد کند و تفکر کند . فیلسوف بالاخره به دنبال خردمندانه کردن حیات همین مردم است.باید در مترو و اتوبوس دمخور مردم باشد.

پس ابزار این نو شدن یکی همان سابجکت بود. ساختن آن منی که از افق دید خودش از زاویه دید ایران به جهان نگاه کند.و دیگری آن تفکر مفهومی است . تفکر مفهومی ابزار اندیشه فلسفی است .تفکرمفهومی از وقتی ما خواستیم جهان را با تعاریف منتقدان آن مثل هایدگر ببینیم از بین رفت .ما به دنبال تعریف جهان از منظر آنها نیستیم ما می خواهیم زندگی خودمان را سازمان دهیم.تفکر مفهومی بحث دو و چندجانبه و تفاهم متقابل و پیداکردن راه حل است.

 

7. به نظر شما رهاورد انسان کامل غربی و فلسفه غربی برای یک انسان مسلمان چیست؟

پروژه انسان کامل یک توهم است. وقتی من دانستم که کامل نیستم آغاز تفکر و حرکت من است. رهاورد فلسفه غرب و انسان غربی برای ما این است که بدانیم انسان موجود کرانمندی است.یعنی ضعف داریم.هیچ کس نمی تواند حرف آخر را بزند.الان من پشت سر شما را می بینم که شما نمی بینید و شما پشت پشت سر مرا می بینید که من نمی بینم.این کرانمندی ماست. و این سوال که ما چگونه می توانیم جهان را با گفتکو پیش ببریم نه باجنگ. این دستاورد را کانت بست داد و گادامر شکل داد. انسان کرانمند به دلیل آگاهی بر ضعفهایش فروتن است. معنی گفتگو مونولگ نیست بلکه دیالگ است یعنی این شاگرد من هم چیزی برای آموختن به من دارد.پس من هم به او گوش می دهم. ما فرم دانشگاههایمان را اینگونه باید سازمان بدهیم. استاد بیایدکنار دانشجو بنشیند و بگوید من از شما کمی باتجربه ترم و ما با هم دیالگ می کنیم تاچیز جدیدی خلق کنیم.این همان چیزی است مادر حوزه های علمیه خودمان داشتیم. الان اساتید سوالات بچه ها گوش نمی دهند.تلویزیون الان به عنوان نماد مطلق مونولوگ همه کاره ماست.

۸. شماهم خودتان دانشجو بودید و هم دانشجویان آلمانی را دیده اید امروز هم در ایران با قشر دانشجو در ارتباط هستید. به نظر شما دانشجویان ایرانی و آلمانی یکی دریک سیستم فلسفی و یکی در شرایطی شما شناخت دارید از نظر خلاقیت و پویایی و آینده ایی که برایشان متصور است چه تفاوتی دارند؟

علاقه و شور دانشجویان ما خیلی بیشتر ا زآلمانهاست.این اصلاجزء فرهنگ ماست. این علاقه به دانش و آموختن در تاریخ ملی ماست. ماتاریخ طولانی در کتابت و مدارس و حوزه ها و داشتن علما داریم.آلمانها خودشان معتقدند آن زنده بودن و پویایی در آنها رو به خاموشی است. ولی حسن آنها ایناست که اگر بحرانی ببینند می گویندما در بحرانیم و منکر آن نمی شوند. اما مالاپوشانی می کنیم. پس آنها شانس حل مسئله ایی را دارند که شناخته اند و ما را یک فاجعه بالقوه تهدید می کند. دانشجویان ما بسیار پرشورند واین یک پتانسیل قوی است. ولی ما متاسفانه اساتید کیفی که بتواند این بچه ها رآموزش دهند کم داریم.ما دانشجو کم نداریم استاد حقیقی کم داریم. دکترا معنیش تیتر دکتری نیست دکتر یعنی کسی که دکترین دارد.این پدیده کم کم دانشجو ها را سرد میکند.

۹. منظور شما این است که آن آرمان خواهی در دانشجو کشته می شود؟ و یا به بیانی پس از فارغ التحصیلی و رویارویی با مشکلات کار و … دچار رکود می شوند؟

ببینید یک دکتر یا فوق لیسانس نباید منتظر کار باشد بلکه خودش باید ۳۰ نفر ار هم سرکارببرد. مااز دبستان باید به بچه مستقل بودن را یاد بدهیم تا در آخر خط مشکل پیدا نکنیم.در ٱلمان کنار هر دانشگاه یک مرکز کاریابی است. همه در دوران دانشجویی کار هم می کنند. ولی اصل دانشجویی است. شما باید خود بسنده باشید.باید توانمندی های زندگی را بیاموزید. در جامعه لازم است فیلسوفان به این مسائل فکر کنند. ما از بچه از ابتدا راجع به خودش کار نمی خواهیم و مثلا وقتی فیلم می بیند از او نمی پرسیم نظر تو چه بود؟دکتر ماهم نظر مستقل ندارد.مطیع و موید است. انسان جامعه ما باید جرات کند نظرش را در مورد بزگرترین صاحب نظران بگوید. این راه از فکرکردن به فکرخود شروع می شود. من قبول ندارم که بگویید دانشجویان حالادیگر آرمانخواه نیستند. آنها فقط نوعی آرمان خواهی گذشته را ندارند. همه فکرمی کنند آرمان خواهی آرمان خواهی دوران جوانی خود آنهاست. ما آرمان را درست تعریف نکردیم.خیلی از همین دخترانی که لاک می زنند آرمان خواهند.آدمهای باشخصیتی هستند.خیلی از همین ژیگولها آرمان خواهی دارند و به فکر مملکت هستند.دوست ندارندکسی اذیت شوند.متنها ما آرمان خواهی را خیلی محدود کرده ایم . حتی تا حد ریش و ظاهر و لباس. ما باید ظرف آرمان خواهیمان را کمی گسترده تر کنیم تا ببینیم چه بی شمارند آنها که کشور را دوست دارند و به فکر هموطنان هستند. ولی ممکن است دانش آن را نداشته باشند. در آخر با این معیار ها کسی که هزاران لفت لییس می کند آرمان خواه است و منی که گاهی ار بس کار بی جیره و مواجب کرده ام حتی ۱۰۰۰تومان هم ندارم آرما ن خواه نیستم؟!

من یک نشانه به شما نشان می دهم . اطراف من کمند جوانانی که خیال خارج رفتن نداشته باشند. این فاجعه است که کمتر کسی است که  نگوید من نمی خواهم از ایران بروم. از مذهبی سنتی گرفته تا لاییک.ریشه های این پدیده باید بررسی شود.

 

 

منبع: http://www.phalsafe.com/detail/26

  > > > >

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *