خودآگاهی در فلسفۀ ابن سینا
حمیدرضا خادمی
احمد بهشتی
بررسی تاریخ فلسفه نشان می دهد که طرح مباحثی همچون خودآگاهی، آگاهی و خودشناسی تا همین اوایل عصر مدرن، تا بدین پایه اهمیت نیافته بود. برای فیلسوفان قرون وسطا – به ویژه پیروان سنت ارسطویی – ماهیت خودآگاهی تنها در روان شناسی و شناخت شناسی نقش دارد و این خود، پیامد طبیعی تعریف ارسطو از عقل به عنوان یک توانایی صرف است. ابن سینا نام آورترین استثنا در سنت اسلامی قرون وسطاست که تمثیل معروفش با عنوان «انسان معلق» بر مبنای آگاهی نفس انسانی از خویش متمرکز شده است. اما واکنش ابن سینا نسبت به مسئله آگاهی و خودآگاهی هرگز به روایت انسان معلق محدود نمی شود. خودآگاهی آغازین در فراهم آوردن وحدت کارکردهای نفس – به ویژه کارکردهای شناختی آن – نقشی مرکزی ایفا می کند و گویی ابن سینا ظاهر شده تا فقدان چنین کانون وحدت بخشی از آگاهی را، که شکاف بزرگی در روان شناسی ارسطویی ایجاد کرده است، مشاهده کند. از دیدگاه ابن سینا، خودآگاهی به یکسانی معرفت و وجود می انجامد. زیرا خود، دقیقا آگاهی است و نسبت خود به وجود در هر حال نسبت آگاهی از خود است.
ادامه مطلب > > > >