نظام متکلم متفلسف (نخستین فیلسوف مسلمان)
حدود ۱۶۰ یا ۱۸۵ – ۲۳۰
محسن جهانگیری
نظام حدود سی سال پیش از کندی که نخستین فیلسوف مسلمان نام گرفته زندگی کرده و به تفکرات فلسفی پرداخته است. بنابراین باید او را نخستین فیلسوف مسلمان نامید، نظام از طرق مختلف به ویژه از ترجمه های عربی فلسفه یونان، فلسفه اموخت و بیشتر به آرای فیلسوفان طبیعی گرایش یافت و فلسفه خود را بر مبنای فلسفه طبیعی بنیان نهاد. از اینجاست که نویسندگان مسلمان تاریخ کلام و فلسفه او را به حق در شمار فیلسوفان طبیعی و نه مابعدالطبیعی قرار داده اند. نظام تنها در مسائل فلسفی صاحب نظر نبوده بلکه از زبان و ادبیات تازی و همچنین کلام و کتب آسمانی ادیان و مذاهب دیگر نیز علم و اطلاع کامل داشته است او مانند سایر معتزله پذیرفته بود که تنها عقل معیار واقعی حقیقت است و وحی فقط مؤید احکام عقل است. این مقاله مخصوص آرای فلسفی اوست. نظام در اغلب مسائل فلسفی متداول جامعه و عصر خود، از جمله: شک و یقین، جسم و روح، جوهر و عرض، حرکت و سکون، علت و معلول، کون و بروز، متناهی و نامتناهی، تداخل، طفره بقا و فنای اجسام و خلق مستمر، . . اندیشیده و آرای مخصوصی اظهار داشته که در این مقاله مورد بحث و گفت و گو واقع شده است.
شرح تصویر: ابویوسف یعقوب بن اسحاق بن الصّبّاح بن عمران بن اسماعیل بن محمد بن أشعث بن قیس الکِنْدی مکنّیٰ به ابوالحکماء (۸۰۱–۸۷۳ میلادی، ۱۸۵–۲۵۶ هجری) ریاضی‌دان، منجم و فیلسوف عرب، نخستین حکیم اسلامی؛ در حال مکالمه با ارسطو. > > > >