ارنست کاسیرر، یدالله موقن، و زمزمۀ جریان بی صدای روشنگری در ایران
نظام بهرامی کمیل
در ایران سخن گفتن از ارنست کاسیرر بدون نام بردن از استاد یدالله موقن دشوار است. وی با ترجمۀ برخی آثار مهم کاسیرر به فارسی و نیز نگارش کتابی دربارۀ او، نشان داد که مدرنیته و ارزش های روشنگری – دموکراسی، حقوق بشر، آزادی، تکثرگرایی و غیره – تنها راه مقابله با دیکتاتوری است. کاسیرر این امکان روشنگری برای مقابله با دیکتاتوری را پیش از شروع جنگ جهانی دوم گوشزد کرده بود، که غرق شدن روشنفکران آلمانی در انواع ایدئولوژی های چپ و راست و نسبت دادن تمام ضعف ها و بدی های جامعه مدرن به نظام سرمایه داری و بدتر از آن به مدرنیته سبب شد که چشم روشنفکران خیلی دیر بر این امکان بازدارنده گشوده شود. کاسیرر همچنین نشان داد که می توان فرهنگ را مهمترین عامل تغییر دانست، برخلاف مارکسیست ها که آن را صرفا دستاویز بورژوازی برای سلطه می دانستند. در این مقاله سعی شده است میزان سازگاری جامعه ایران با ارزش های روشنگری، در مقایسه با ارزش های ایدئولوژیکی که خصوصاً روشنفکران چپ مطرح می کنند مشخص شود. همچنین با تأکید بر برخی مفاهیم و نظریات ارنست کاسیرر و لوسین لوی برول، تلاش می شود کارایی آنها در طرح و حل مسائل جامعه ایران تعیین گردد.
خواننده خود قضاوت خواهد کرد که در میان روشنفکران ایرانی – مارکسیست ها و لیبرال ها – در طرح و اشاعۀ مفاهیم و نظریات کدام گروه به مسائل اصلی و واقعی جامعۀ ایران – و نه به ایدئولوژی های انتزاعی – اولویت داده اند، و نیز در دورانی که سکولار و لیبرال و دموکرات و اومانیست بودن دشنام بود به دفاع از آنها و نیز دفاع از علم و آزادی و دموکراسی و حقوق فردی پرداختند.
> > > >