تساهل و تسامح دینی پویایی و بالندگی یا التقاط و انحراف؟
رضا داوری
نعمت الله باوند
محمد تقی فاضل میبدی
محسن غرویان
محسن کدیور
تساهل و تسامح یا تولرانس از مسائل بحث برانگیز در جوامع امروزی است. عده ای این امر را عامل پویایی، بالندگی و رشد اندیشه های مختلف دانسته و معتقدند با بالا بردن ظرفیت پذیرش و تحمل عقاید و آرای مختلف، جامعه در معرض تضارب آرا و افکار قرار می گیرد و به سمت پویایی و نشاط علمی پیش می رود.
از سوی دیگر برخی اندیشمندان قبول تساهل و تسامح در حوزه اندیشه را مغایر با اتقان و استحکام تفکر دانسته و اعتقاد دارند تولرانس منجر به تکثرگرایی و قبول نسبیت می شود و اساس و چارچوب های فکری و اعتقادی را متزلزل می کند.
کیهان فرهنگی به منظور تبیین این اصل و بررسی آرا و نظرات مختلف در این باب با استادان نعمت الله باوند، دکتر رضا داوری، حجج الاسلام محسن غرویان، محسن کدیور، و محمد تقی فاضل میبدی به گفت و گو نشست. مبانی و اصول تساهل و نسامح دینی، شریعت و سمحه و سهله و کارکردهای آن در جامعه از محورهای مورد بحث در این میزگرد بود. کیهان فرهنگی پذیرای نقطه نظرات مختلف اندیشمندان و صاحبنظران در باب ابعاد مختلف تساهل و تسامح دینی است.
کیهان فرهنگی: برای ورود به بحث، به عنوان اولین پرسش تقاضا می کنیم تعریفی از تساهل و تسامح ارائه بفرمائید.
داوری: امروزه تساهل و تسامح معنای جدیدی پیدا کرده است و ما آن را با واژه (Tolerance) می شناسیم. بنابراین بهتر است وقتی از تساهل و تسامح بحث می کنیم به معادل اصلی آن یعنی تولرانس توجه داشته باشیم. تولرانس یعنی آسان گیری. بعضی این کلمه را به “تحمل” و بردباری ترجمه کرده اند که معنای دقیق آن را نمی رساند. البته اگر بردباری به عنوان اسم به کار رود می تواند مترادف با تولرانس باشد ولی بردباری به عنوان صفت هم مورد استفاده دارد که آن یک فضیلت است. ممکن است کسی در برابر شداید و مصایب بردباری داشته باشد ولی در دین تولرانس نداشته باشد. آسان گیری برای تولرانس، معادل خوبی است. در ادبیات ما هم این تعبیر آشناست. مثلاً در دیوان حافظ آمده: «گفت آسان گیر بر خود کارها…»
> > > >