رولان بارت و مطالعات فرهنگی

یوسف اباذری

رولان بارت از سال ۱۹۵۴ تا سال ۱۹۵۶ مقالات ماهنامه ی کوتاهی در Les Lettres Noivelles به چاپ

رساند. این مقالات ابعاد متفاوت زندگی روزمره و فرهنگ مردمی را مورد توجه قرار داده بود. آنچه این مقالات را از دیگر مقالات درباره ی فرهنگ جدا و منفک می ساخت، سوای دید نافذ و نکته بین و کنایی بارت، روشی بود که او در نگارش این مقالات از آن سود جسته بود، روشی که او را قادر می ساخت تا پودر ماشین لباس شویی و صورت گرتا گاربو و محاکمه ی دهقانِ متهم به قتل و نحوه ی برخورد جامعه ی ادلی با شعرِ شاعری خردسال و برج ایفل و کُشتی کج و اسباب بازی ها را توصیف کند.

عنصری که مقالات بارت را که به مواردی اینچنین متفاوت پرداخته بود، یگانگی می بخشید روشی فکری بود که بارت به کار گرفته بود. تحلیل و تیزبینی و بصیرت شگرف بارت را نمی توان در نگارش این مقالات نادیده گرفت امّا شیوه ی پرداختن او به این مسائل چنان نافذ بود که بعد از او نیز روش او را دیگران به کار گرفتند و اکنون کاری که بارت آغاز کننده ی آن بود به احتمال قریب به یقین به یکی از تنومندترین و پربارترین شاخه های مطالعات فرهنگی بدل شده است.

بارت در سال ۱۹۵۶ مقاله ای به نام “اسطوره در زمانه حاضر” (Myth Today) نوشت که در آن روش و بینش و شگردهای کار خود را توضیح داد. این مقاله که خود به شدت دشوار و دیریاب است، نیازمند توضیح است تا بتواند در دسترس قرار بگیرد.

فهم این مقاله از آن جهت مهم است که مطالعات فرهنگی در ایران که از روش پوزیتیویستی سترونی استفاده می کند، کیلوها جدول و نمودار روی هم انباشته است بدون اینکه نکته ی درخوری بگوید.

امید است که شیوه ی بارت و دیگرانی که در این دفتر گرد آمده اند کمکی هرچند ناچیز به پیشبرد این شاخه ی علوم انسانی بنماید، شاخه ای که همگان بسیار از آن سخن می رانند و بسیار مشتاق تحقیق و جستجو در آن هستند، امّا سرمشقی از آن در دست ندارند.

ادامه مطلب > > > >