معصومه بوذری
فیلم “گفتگو با سایه” ساخته ی خسرو سینایی، در سال ۱۳۸۴-۱۳۸۵ (و پس از حداقل هفت سال پژوهشِ حبیب احمد زاده)، درباره ی زندگی و آثار صادق هدایت، و بخصوص رمزگشایی از بوف کور، ساخته شده است. این فیلم – که کلاً به زندگی هدایت و ارتباط خودکشی او با رمزهای بوف کور اختصاص دارد – دارای نشانه های بسیاری است که برای بررسی آنها در ساختار این فیلم ناچاریم به متن بوف کور نیز ارجاعاتی داشته باشیم؛ از جمله غربت، تنهایی، پرسشگری و حقیقت جویی و رمزگشایی، باورها و اعتقادات، جایگاه دست نیافتنی عشق، خیالی بودن زن، مرگ، تکرار، تفکر خیامی، سفال و نهر سورن و تپه های ری و راغ و غیره. امّا در این نوشتار سعی داریم صرفاً به واکاوی نشانه ی “سایه” در محتوای فیلم و رمز “سایه” در زبان بوف کور – آن هم تنها بر اساس کتاب “داستان یک روح” – مختصراً اشاره کنیم. البته با تأکید این مطلب که هر آنچه فرض می شود صرفاً می تواند یک تأویل و خوانش از این متن به حساب آید.
فرض این است که: حضور “سایه” در این فیلم ابتدا تأکیدی است بر رازگویی فیلمساز با مخاطب به طور مستقیم و بدون ارتباط این سایه با اشخاص داستان؛ در میانه ی فیلم، نشانه ی حلول هدایت بر محقق (که بر زندگی پرسشگرانه ی او سایه انداخته) و همزمان اطلاع مخاطب از چنین ارتباطی، و در نهایت کشف این حقیقت که سایه می تواند گفتگویی (رازگویی) باشد میان محقق با درونیات خودش؛ و به تعبیری هر انسان با خویشتن خویش.
این تأویل در پی مروری کوتاه بر فیلمشناسی خسرو سینایی؛ و نگاهی به چند نکته از کتاب “داستان یک روح”، نوشته ی دکتر سیروس شمیسا ارائه خواهد شد…
این مطلب ابتدا در انسان شناسی و فرهنگ منتشر شده است. > > > >