نشانه شناسی نگاه ۱ (سخنرانی)

حمید رضا شعیری

چرا موضوع نگاه را انتخاب کردیم؟ برای اینکه قبل از شروع گفتگوی کلامی، یکدیگر را می بینیم. قبل از اینکه
هر نوع تعاملی با دنیا داشته باشیم، یا دنیا با ما داشته باشد، دیدن شکل می گیرد. دیدن امری است نشانه ای؛ به
دلیل اینکه ما را با جهان پیرامون ارتباط می دهد. دو بحث پیش روی ماست: یکی اینکه ما مسئول دیدن هستیم؛
اما به میزان همین مسئولیت، دیده می شویم. یعنی سوژه ای ما را می بیند؛ بنابراین این رفت و آمد بینادیداری
بدون اینکه متوجه باشیم در زندگی روزمره ما وجود دارد. این دیدن و سوژه دیدن، شدن، شرایط معنایی را
ایجاد می کند. بحث من درباره این است که دیدن چیست و این دیدن ها چگونه معنادار می شود.
نگاه همواره یک فرازبان است؛ چون )بدون کلام( گفتگو می کند و ایجادکننده تعامل است. نگاه اطلاعات را
از منبعی به منبع دیگر انتقال می دهد. نگاه به سادگی و به تنهایی می تواند به شما بفهماند که منظور من چیست،
چه حالت و روحیه ای دارم… خوشحالم یا ناراحت، فعالم یا غیرفعال و… . همه اینها از طریق نگاه منعکس
می شود. اینک سعی بنده بر این است تا بتوان یک نوع شناسی از دیدن ارایه دهم. برای روشن نمودن موضوع
تا کید بیشتر من بر عکس خواهد بود و از تعامل دیداری در عکس سخن خواهم کرد.
۱ . نگاه ۲ عمومی یا بدون مدعی
نام های دیگری نیز می توان برای این نوع نگاه در نظر گرفت: نگاه جهان شمول یا نگاه از بالا، نگاه انفصالی، نگاه
خنثی یا نگاه تعمیم یافته، نگاه فراگیر یا عمومی. این نگاه، نگاهی بسیار کلی، فراگیر و جهانشمول است که در
آن چیزی ریز یا برجسته نشده. هیچ اسم خاصی به این نگاه اطلاق نمی شود و به خاطر همین کلی بودن
هیچ کس عهده دار آن نمی شود. در این تصویر یک شهر را در کلیت آن می بینیم. در این نگاه چیزی برجسته
نشده؛ و بر جهان خاصی متمرکز نشده ایم، با تفکیک خاصی مواجه نیستیم و منظورمان کلیت یک مجموعه
است. اگر دقت کنید، شاهد، چشم یا سوژه خاصی نداریم که نشان دهنده شخص نگاه کننده باشد. این نگاه از
این جهت عمومی است که نمی دانیم معلق به کیست. کسی این نگاه را از آنِ خودش نکرده است. چشم بیننده
در موضوع یا ابژه دیداری یافت نمی شود. به همین دلیل این نگاه مدعی ندارد.

ادامه مطلب

1 این سخنرانی روز چهارشنبه ۸ بهمن ۹۳ در موسسه بهاران انجام شد. > > > >