مکتب سقاخانه در نقاشی ایران، تعریف دوباره ای از زیبایی های ملی و سنتی

در جریان نوسازی ایران و درگیری های سنت گرایان و هواخواهان مدرنیته، عده ای از هنرمندان نوآور، مکتب جدیدی را بنیان نهادند که تأثیر شگرفی بر دگرگونی های هنر نوگرای ایران و حتی نوآوری های عرصه خوشنویسی از خود باقی گذاشت، این مکتب یا جنبش هنری بعدها به نام «مکتب سقاخانه» شهرت یافت. مبدعان این جنبش در جست و جوی تعریف دوباره ای از زیبایی های ملی و سنتی برآمدند؛ به عبارتی دیگر، آنان با عشق به زوایای فرهنگ ملی و نگاهی گسترده به فرهنگ جهانی به فکر افتادند که مکتبی ملی- بین المللی را پایه گذاری کنند و حتی شاید بدون تمهیدی اولیه و به صورتی طبیعی به سوی تأسیس مکتب فوق کشانده شدند.
رویکرد این گروه به اشیاء و عناصر بصری محیط اطراف زندگی مردم که در سقاخانه و زیارتگاه ها و اماکن مذهبی وجود داشت، موجب شد که از این اشیاء تعریف مجددی در فضای معاصر به عمل آید و در یک ساماندهی تازه، به مکتبی جدید و قابل قبول و سرشار از نوآوری تبدیل شود.

کریم امامی به سبب طرح این مهم ترین سبک هنر نوگرای ایران، ماندگار شده است.
بدون تردید «ناصر اویسی» نیز از پیشگامان این سبک در تاریخ هنر معاصر ایران است. وی از معدود نقاشان ایرانی است که نامش در کتاب بنزیت (دایره المعارف هنر) که در ۱۳ جلد به زبان فرانسه چاپ شده، آمده است.
اویسی جوایز متعددی را از دوسالانه ها و نمایشگاه های بین المللی کسب کرده است. آثار وی در موزه های مناطق مختلف دنیا همچون ترکیه، قبرس، اردن، آتن، بارسلونا، بلگراد، بروکسل، رم، تهران، مادرید، نیویورک، پاریس، لندن، زوریخ، برلین و موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شود.
خلق نوعی از خط نگاری (اواخر دهه ۶۰ میلادی) با استفاده از ترکیب مواد با پارچه، توری و ورقه های طلا روی بوم و ایجاد ترفندهایی در جهت پنهان کردن نواقص ترکیب بندی، پیشنهادهایی است که این هنرمند به نقاشی ایرانی توصیه کرد. اویسی همچنین از نخستین بنیانگذاران هنر نقاشیخط در ایران است.
سبک هنری وی متشکل از سبک فوویسم، اکسپرسیونیسم و مینیاتور مدرن ایرانی است.
مشخصه آثار او زنان ، برگرفته از خورشید خانوم ایرانی و اسب های نیرومند و در حال حرکت و رنگ های درخشان است.
این هنرمند نقاش از سال ۱۳۲۹ تاکنون نمایشگاه های فاخر بسیاری در سراسر جهان برگزار کرده است؛ از آن جمله می توان به نمایشگاه های دو نفره وی با سالوادردالی، پیکاسو، دابفت، فلیکس و شاگال اشاره کرد.
سال گذشته آثار وی در موزه هنرهای معاصر سعد آباد تهران به مدت یکماه و نیم به نمایش گذاشته شد و روز گذشته نیز نمایشگاهی از تازه ترین آثار ناصر اویسی در نگارخانه آرت سنتر ۲ افتتاح شد؛ در این نمایشگاه ۳۲ اثر این هنرمند به نمایش درآمد و تازه ترین کتاب گزیده آثار او در اختیار علاقه مندان به هنر نقاشی قرار گرفته است.
این کتاب دومین کتاب گزیده آثار اویسی است که پس از انقلاب اسلامی در کشور به چاپ رسیده و به طور کلی بیست و یکمین کتاب این هنرمند محسوب می شود، در ۱۶۳ صفحه از سوی خانه فرهنگ و هنر گویا و با مقدمه ای از مسعود اویسی منتشر شده است؛ نخستین کتاب اویسی در سال ۱۳۳۷ توسط انتشارات مروارید به چاپ رسید.
در اینجا نظر برخی از صاحبنظران را درباره این نقاش ایرانی و فعال مکتب سقاخانه می خوانیم تا بیش از پیش با وی آشنا شویم.

صورتگر خوابهای بزرگسالی ورای قصه های کودکی ما
زنده یاد پرویز کلانتری، از نقاشان مطرح نوگرای کشور و تصویرگر کتاب های دوره دبستان، اویسی را صورتگر خوابهای بزرگسالی ورای قصه های کودکی ما معرفی می کند.
وی با اشاره به اینکه همه صاحبنظران هنر نقاشی اویسی را از برجستگان نقاشی معاصر ایران می دانند، افزوده است: سالها پیش به خاطر دلبستگی فراوان به هنر و نقش آفرینان، مُهر و نام ناصر اویسی را همواره در خاطر داشته و آثار زیبایش را در مجموعه های مختلف دیده ام و در دنیای پر موسیقی طرح ها و رنگ هایش غرق شدم.
کلانتری یادآور شده که اگر یک فرد خارجی بخواهد اثری ایرانی بخرد، ترجیح می دهد کار اویسی را بخرد.

هنرمندی که میراث بشری را خوب دید و دریافت
جواد مجابی، شاعر، طنزپرداز، روزنامه نگار، نقاش و منتقد هنرهای تجسمی، در وصف ناصر اویسی می گوید: اویسی این موهبت را داشته که با قریحه ای خلاق از آغاز کار هنری اش راه و رسم ویژه ای یافته و در درازای زمان به کمال شیوه خویش همت گمارده و از عهده آنچه آرزو می کرده برآمده است.
این هنرمند ادامه می دهد: او به تاریخ نگارگری ایران توجه کرد و به مینیاتورهای نسخه های نفیس صفوی تا نقاشی های زند و قاجار و به گچ بری های سلجوقی و قاب و قدح های منقش نیشابور و ری، به نقش برجسته ها، سفالینه ها، بافته های باستانی و دستکاری های هنری فلزینه، به اشیای دست ساخت مردم که آرایشی تفکری داشتند، به هر آنچه از گذشته به ما می رسید و میراثی در بردارنده ذوق و معرفت اقوام پارسی بود.
نویسنده کتاب «نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران» خاطرنشان می کند: ناصر اویسی این میراث بشری را خوب دید و دریافت و گوهر نامیرای آن را که بینش عرفان عاشقانه انسانگرای ایرانی بود از پوسته زمان و مکانی آن بیرون کشید.

 هنرمندی با سبک شعرگونه
جولیو کار لوارگان هنرشناس معروف ایتالیایی درباره نقاشی های اویسی گفته است: سبک نقاشی اویسی شعرگونه است و آن را در حد فاصل نقاشی و خط معلق نگه می دارد.

وصل کننده دو فرهنگ بزرگ شرق و غرب
پینول نیز درباره این هنرمند صاحب سبک در هنر نقاشی کشور ما می گوید: اویسی دو فرهنگ بزرگ شرق و غرب را با یکدیگر آمیزش داده و با وصل کردن حلقه ارتباطی آنها مکتب تازه ای که مورد قبول عامه است به وجود آورده است.
وی تصریح کرده است: این تحلیل از طرف کسی که از پیروان دکارت، فیلسوف بزرگ فرانسوی، است یا بهتر گفته شود از طرف یک اسپانیایی که غالباً عقاید آتشین ابراز می کند و همیشه از تاریخ گذشته مورها (مغربیان) سخن می گوید شاید به نظر عجیب بیاید؛ ولی در مورد اویسی سخن نابجایی نیست.

هنرمندی پست مدرن با بهره مندی از منابع سنتی و مدرن
به گفته فرانک گتلین، پژوهشگر هنری در واشنگتن دی سی، کار اویسی در حقیقت ترکیبی از نقاشی سنتی و مدرن هنرهای شرق و غرب است. او یک هنرمند پست مدرنیسم است که برای ایجاد آثارش از منابع سنتی و مدرن هنر هر دو استفاده می کند.

آینه آثار هنرمندان سلسله تیموری
کارلوس آرین در مقدمه کتاب گزیده آثار ناصر اویسی نوشته است: ناصر اویسی ایرانی است؛ جهان او جهان اسلام است. با نگارشی از کشور خود که زبانش نه غربی است نه ترکی بلکه نگارشی مختلف دارد که در پاره ای از مواقع تا افغانستان و پاکستان به مشارکت گذاشته شده است.
در این نگارش عناصر خام و نورهای لرزان به عناصر دیگر برگرفته از بنیادهای ایران مزدایی می پیوندند. تمامی این روش ها را که به نقاشی های اویسی فرم و شکل می دهند، می توان در آثار هنرمندان سلسله تیموری یافت.
علاقه مندان به بازدید از نقاشی های ناصر اویسی و تهیه کتاب گزیده آثار وی تا ۲۶ مهر ماه فرصت دارند همه روزه از ساعت ۱۲ تا ۲۱ به نگارخانه آرت سنتر ۲ به نشانی بلوار اندرزگو، خیابان سلیمی شمالی، شماره ۱۴۵ مراجعه کنند.

این مطلب از سایت http://www.irna.ir/fa/News/82261535 اخذ شده است. > > > >