دین، امر قدسی و مهرورزی

ویلهلم دانکا (ویراستار)

 

فصل پنجم

 

 

مسألۀ مهرورزی در عرفان و بازتاب آن در فرهنگ ایرانی[۱]

نوشتۀ سیّد جواد میری

ترجمۀ معصومه بوذری

مقدمه

مفهوم مهرورزی[۲] در همه ادیان جهان و بسیاری از سنت های فلسفی و عرفانی از مهمترین مفاهیم است. مسئله مهرورزی کلاً در سنت های عرفانی و بویژه در اندیشه ی ابوالحسن خرقانی بسیار مطرح شده است. خرقانی عارفی خراسانی بود، در قرن دهم، که از اهمیت بایسته ی “مهرورزی” به عنوان یک ضرورت معنوی در راه رسیدن به خدا سخن گفت. چنانکه، گفته شده است که در سردر خانقاه او نوشته شده بود:

«هر که در این سرا درآید نانش دهید و از ایمانش مپرسید چه آنکس که به درگاه باریتعالی به جان ارزد البته بر خوان بوالحسن به نان ارزد.» (نوربخش، ۲۰۰۶)

به تعبیری دیگر، در سنت عرفانی، به نظر می رسد یک “معرفت” وجود دارد نسبت به دیگری ورای دلایل جانبی مثل دین، مذهب، رنگ، نژاد، قومیت، طبقه، حزب، ایدئولوژی، طایفه، ایمان و غیره.

به هر حال، من قصد دارم مسأله ی خود را با ارجاع به ایران معاصر تبیین کنم. به همین منظور، به جای اینکه پیرامون مبحث نظری عقیده ی خرقانی بین نان و زندگی سخن بگویم، می خواهم روی فرهنگ مهرورزی در ایران تمرکز نمایم. البته، دشوار خواهد بود که ابعاد نظری طریق آن عارف را نسبت به دیگری در نظر نگیریم، به طوری که ممکن نیست وجود فرد آدمی را دریابیم بدون درک ابعاد وابستگی فرد با جنبه ها و مفاهیم مختلف مانند غریبه، مخالف، دوست، همراه، دشمن و مهرورزی. (زرین کوب، ۲۰۰۸)

تمایز به عنوان یک اصل طبقه بندی

جوامع انسانی و اجتماعات بر مبنای مفهوم تمایز بنا شده اند، که خود بازتابی است از عمل تمیز دادن بین وجود من و وجود تو. این وجه تمایز، شکلی اگزیستانسیل از وجود است که متمرکز شده است بر تفاوتهایی که بر اساس مشخصه های قبیله ای، قومی، نژادی، ملی، مذهبی و دینی بین انسانها شاید باشند.

در شرایطی که مشخصه های ذاتی آدمی یکجا در جوهر او مطرح نشده باشند امکان دارد این تمایزات همچون معنیِ صوری به وجود تصور شود. با این استدلال، ما باید وجود را به عنوان یک اثر رهایی بخش در حوزه ی زندگی اجتماعی بررسی کنیم و آن را جدا کنیم از روساخت هایی که  هست می شوند – و در میان تمام ابنای بشر هم مشترک اند – با این فرض که چنان مسامحه ای شاید ما را به سمت روساخت های هستی یافته ای از محدودیت ها، تمایزات سیاسی و روساخت های پوشاننده ی زندگی سوق دهد.

 

 *****

[۱] این مقاله ترجمه ای است از مقاله ی «The Question of Hospitality in Sufism and its Reflections on the Iranian Culture» (Seyed Javad Miri) که در کتاب مجموعه مقالات «RELIGION, THE SACRED AND HOSPITALITY» در سال ۲۰۱۷ چاپ شده است.

[۲] در این مقاله، واژه ی «Hospitality» را به صورت های “مهرورزی”، “مهمان نوازی”، “مهمان پذیری” “مهمان داری”، “غریب نوازی”، و حتی “استقبال” ترجمه کرده ایم؛ که با موضوع مورد نظر در جمله همخوانی داشته باشد. م.

 

ادامه مطلب > > > >