نگاهی به فلسفۀ اخلاق در تفکر غرب از دیدگاه السدیر مک اینتایر

مصطفی زالی

کتاب فلسفه اخلاق در تفکر غرب، نگارش دکتر حمید شهریاری، شکل ویرایش شده رساله دکترای نویسنده است که به همت انتشارات سمت در سال ۸۵ به بازار نشر عرضه شده و توانست در سال ۸۶ جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را از آن خود کند. پس از یک مقدمه، این کتاب می کوشد در سه بخش با عناوین سنت ارسطویی در فلسفه اخلاق (فصل های یک تا سه)، عصر روشنگری و مدرنیسم (فصل های چهار تا شش) و پسامدرنیسم و اصلاحات مک اینتایر (فصل های هفت و هشت) به بازخوانی تاریخ انتقادی فلسته اخلاق غرب از دیدگاه مک اینتایر بپردازد.
البته نویسنده کتاب از میان آثار گوناگون مک اینتایر، دو کتاب در پی فضیلت و عدالت که؟ کدام عقلانیت را محور نگارش کتاب قرار داده است. مک اینتایر در کتاب اول، نظریۀ خود را عرضه می کند. در کتاب دوم سعی دارد شواهد تاریخی مفصلی برای نظریه خویش عرضه کند و در کتابی با عنوان سه تقریر رقیب در پژوهش اخلاقی، ضمن اضافاتی به نظریه اش، سعی می کند برخی از اجزای آن را نیز اصلاح کند.

کتاب در پی فضیلت، هشت ادعای اصلی را دنبال می کند:
۱. نظام اجتماعی و فرهنگی که ما در آن زندگی می کنیم، دارای یک فصل ممیز است عبارت از اینکه اختلافات اخلاقی موجود در آن هیچ گاه رفع نمی شود و پایان ناپذیر است.
۲، یکی از علل بسیار مهم این رویداد، امری است که مک اینایر آن را شکست طرح روشنگری نامیده است. متفکران عصر روشنگری تلاش نمودند نوعی اخلاق سکولار را جانشین اخلاقیات سنتی کنند که با خرافات توأم گشته و از اعتبار ساقط شده است.
٣. مجموعه ای از مفاهیم اخلاقی که از فلاسفه پیشین به ارث رسیده، طوری در فرهنگ غرب آزادانه به کار رفته که گویا همه دارای تعینات و بنیان های عقلانی هستند، در حالی که در واقع چنین نبودند.
۴. نیچه فیلسوفی است که خوب درک کرده بود طرح روشنگری با شکست قطعی مواجه شده و اظهارات اخلاقی معاصر نوعا نقابی برای مقاصد پنهان است.
۵. سپس تاریخی توصیف می شود که در آن ادعا شده مفهوم فضایلی که در جامعه یونان باستان بوده و در اشعار هومر متبلور گشته، در اروپای قرون وسطی تغییر می یابد.
۶. بعد از قرون وسطی غربیان نتوانستند از سنت های جاری فضایل، چه به شکل ارسطویی و چه به شکل مسیحی آن نگهداری کنند و موجبات بقای آن را فراهم آورند و این امر در قرن شانزدهم و هفدهم به رد فلسفه اخلاق و سیاست ارسطو و زمینه تحقق طرح روشنگری منجر شد.
۷. با اینکه رد فلسفه اخلاق و سیاست ارسطویی با اوضاع و احوالی که در اواخر قرون وسطی و پس از آن پدید آمد، کاری نامعقول بود، ولی هیچکس درصدد اعتراض برنیامد.

ادامه مطلب > > > >