آشنایی با «خانواده ی زبان های ایرانی»

نوشته ی عقاب علی احمدی

« خانواده ی زبان های ایرانی » یکی از مهمترین خانواده ی زبانی جهان است که در گستره ای از کوهپایه های هندوکش در افغانستان تا دشت های سوریه  گویشورانی دارد که در درازای چندهزار سال ، زبان و گویش خود را نگاهبانی کرده اند . مهمترین زبان در این خانواده ، « زبان فارسی » است که تیره های گوناگون مردمان دارنده ی فرهنگ ایرانی و ایرانی نژاد ، آن را برای ارتباط نوشتاری و گفتاری و دادوستد اندیشگی خود با دیگر « تیره » های ایرانی برگزیده اند . ایرانیان این زبان را برای « نوشتن » و « تولید دانش » به کار گرفته اند و در راه هرچه نیرومندترشدن آن به عنوان « زبان ملی ایران » کوشیده اند . در ایران آنچه ایرانیان به عنوان « کتاب علمی » بدان دسترسی دارند – به جز دویست سال آغاز یورش وحشیان عرب که ایرانیان زبان عربی را برای آموزش علم ، تربیت و نیرومند کردند – به « زبان فارسی » است . ایرانی نژادان در درازای چندهزار سال گذشته ، با اینکه بارها یورش وحشیان به سرزمین خود را تجربه کرده اند ، گویش خود را در کنار زبان فارسی نگاهبانی کرده و با سرودن لالایی و شعر و ترانه ، و ساختن افسانه و داستان و متل و چیستان ، همچون چشمه ای جوشان ، در راه بالندگی فرهنگ ایرانی و زبان فارسی نهاده اند .  در جهان امروز ، هر ایرانی برای ماندگاری در پهنه ی فرهنگ جهان ، در کنار آشنایی و آموختن دانش روز جهان ، دو وظیفه ی مهم بر عهده دارد : ۱. یادگیری ژرف و اساسی مهارت های نوشتن به زبان فارسی و خواندن متن های زبان فارسی ۲. نگاهبانی از گویش محلی خود .

نموداری که در زیر می بینید ، بر اساس آگاهی هایی که در دو کتاب « تاریخ زبان فارسی » ( نشر قطره ، ۱۳۸۶ ) ، نوشته ی دکتر مهری باقری و « زبان های ایرانی » ( ترجمه ی دکتر علی اشرف صادقی ، انتشارات سخن ، ۱۳۸۷ ) ، نوشته ی م. ارانسکی گرد آمده ، تدوین شده است . در این درخت ، سه دسته ی مهم « زبان های هند و ایرانی» ، «زبان های ایرانی میانه » و « زبان های ایرانی نو » شناسانده شده اند و پیوندهای آنها با یکدیگر نشان داده شده است . با دقت در این نمودار ، پیوندهای میان زبان های ایرانی و تاثیر آنها بر یکدیگر ، خواننده را با پیچیدگی روند دگرگونی های فرهنگی در  منطقه ی ایران آشنا می کند و دریافت و درک بهتر و بیشتری از  هم فرهنگی و  یکسانی فرهنگی در ایران و منطقه ی ایران به دست می دهد.