درسگفتار تحلیل گفتمان

(جزوه PDF)

دکتر مصطفی مهرآیین

تحلیل گفتمان کار ساده ای نیست. نیازمند دستیابی به دانش زبانشناختی است. نیازمند این است که شما حتما به یک معنا زبان شناس باشید. اگر نشوید اصلا بیخود است. چرا که تحلیل گفتمان اساسا مربوط به حوزه ی زبان است. شرق، روابط بین الملل، تاریخ و الخ همگی تبدیل به گفتمان و زبان می شوند. دنیای زبانی را باید کاوید. گفتمان در ایران عمدتا در حد کلی گویی های نظری باقی مانده و تقریبا هیچ کار روشی به روی آن انجام نشده است. تحلیل گفتمان خودش یک دنیای فکری است. یک بسته مشتمل بر نظریه، رویکرد نظری و استراتژی روشی است. در ایران تحلیل گفتمان، ۱۰-۱۲ سال است که طرح شده است. اما باید به نکته هایی توجه کرد. اول اینکه بسیاری از کمی کاران می گویند که کسانی که روش کمی بلد نیستند به گفتمان روی می آورند که حرف بی جایی است. کارهای کمی بسیار سطحی و عام است در مقابلِ تحلیل گفتمان. دنیای تحلیل گفتمان، به خصوص تحلیل گفتمان انتقادی، پر از خلاقیت است. آن انتقادی بودنش حامل خلاقیت بسیار است و می شود گفت که تحلیل گفتمان نیازمند یک دانش تفسیری گسترده است. نیازمند این است که کسی که این کار را می کند داستان گوی قوی ای باشد. یک دیدگاه دیگر این است که کسانی که تحلیل گفتمان کار می کنند، پست مدرن و مغشوش اند. ذهن منظم ندارند در حالی که تحلیل گفتمان هیچ ربطی به پست مدرنیسم ندارد و تحلیل گفتمان کاملا ساختارگرا است. پست مدرنیسم اصولا پیوند خورده با پساساختارگرایی است. آنها به هیچ عنوان، روش منظم تحقیق ندارند. دو رویکرد مختلف به ساختار گرایی اند. اصولا پس هیچ پیوندی میان بحث های گفتمانی و تشویش ذهنی وجود ندارد. باید این را گفت که پست مدرنیسم هم در ایران تبدیل به یک موقعیت مشوش ذهنی شده است. نقد دیگر این است که کسانی که تحلیل گفتمان کار می کنند، مغلق گو اند…