بوطیقا و نشانه شناسی پراگی در آثار یان ریپکا

احمد پاکت چی

در حد فاصل سالهای ۱۹۳۹-۱۹۲۶ م مکتبی در علوم انسانی در پراگ فعال شد که متواضعانه نام “حلقه ی زبانشناسی پراگ” به خود گرفت. در تاریخ زبان شناسی، از این مکتب به گونه ای یاد می شود که گویی تنها حلقه ای برای پرورش اندیشه های فردیناند دو سوسور بوده است؛ امّا به واقع این حلقه حوزه ی مطالعه ای گسترده تر از زبان شناسی داشت و در مبانی نیز، حرکتی پرارزش تر از آن بود که تنها پانوشتی بر آموزه های سوسور تلقی شود.

با وجود آن که در دوره های پسین، بیشتر واج شناسی حلقه ی پراگ در تاریخ علوم انسانی به یاد ماند، بوطیقا و نشانه شناسی نیز از جمله علاقه های اساسی حلقه بود که گام های مؤثری در راستای آن برداشته شده بود. گفته می شود که آثار حلقه ی پراگ درباره ی نظریه ادبی؛ پلی میان صورت گرایی روسی و ساخت گرایی جدید است که دستاورد مهم آن – نسبت به صورت گرایی روسی – توجه به عناصر فرامتنی است. با وجود درستی این سخن، باید توجه داشت که این داوری درباره ی نظریه ادبی پراگ به عنوان یکی از حوزه های مورد علاقه ی حلقه، از دقت کافی برخوردار نیست.

در واقع حلقه ی زبان شناسی پراگ، حلقه ای برای مطالعه ی حوزه های مختلف علوم انسانی است که از مبانی مشترکی برخوردار است. بینادهای اندیشه ی پراگی مانند نقش گرایی، مطالعه ی هم زمانی پویا و برخی نظریه های خاص مانند نظریه ی نشان داری در حوزه ی بوطیقا و نشانه شناسی نیز مبنا بوده است.

ادامه مطلب > > > >