مقابله با «پوچ‌کائنی» به کمک بارکلی
شایان اویسی
یکی از رایج‌ترین و جذاب‌ترین مستندهای علمی که در عصر ما ساخته‌می‌شود نمایش کوچکی کره زمین در میان عالم هستی است. تصاویری که ابعاد زمین را در مقایسه با سایر کرات و کهکشان‌ها به نمایش می‌گذارد اکنون هواداران زیادی دارد و فضای مجازی پر است ازین دست تصاویر. اما این تصاویر با وجود جذابیتشان اثرات مخربی بر روان انسان معاصر گذاشته. هرچند گروهی از مبلغان مذهبی ازین تصاویر برای نمایش عظمت خلقت خدا برای مومنانشان و یا ایمان آوردن افراد بی‌ایمان استفاده می‌کنند و گروهی برای آنکه بشر را کمی از شرارت و رقابت‌های ویرانگر دور کنند هم ازین تصاویر بهره می‌برند اما به طور وسیع‌تر این تصاویر تاثیر مخربی روی درک بشر از خود گذاشته و خودش را ذره‌ای کوچک و فراموش‌شده و بی‌اثر در عالم تصور می‌کند. شاید بتوان عبارت «پوچ‌کائنی» برای نام‌گذاری این پدیده مناسب دانست. بشری که نمایش عظمت کائنات، او را به پوچی می‌رساند.
در فیلم‌های سبک نئونوآر شخصت‌های ضداجتماع داستان بسیار زیاد از پوچ‌کائنی در توجیه اعمال شریرانه خود بهره می‌برند. مثلا در فیلم وثیقه (collateral. 2004) ساخته مایکل مان، تام کروز که یک چهره ضداجتماع و جنایتکار است در توجیه اعمالش بسیار زیاد ازین استدلال بهره می‌برد و در سکانسی که مشغول این کار برای جیمی فوکس است می‌گوید ما ذرات کوچک و بی‌اثر در عمق یک کهکشانی هستیم که خود آن کهکشان ذره‌ای بی‌اثر در عالم است.
آیا راه‌حلی علمی یا فلسفی برای مقابله با این دیدگاه شریرانه، افسردگی‌آور و مخرب برای اخلاق بشریت وجود دارد؟ گاهی روش‌های قدیمی دوباره جواب می‌دهند و شاید بتوان از بارکلی و ایدئالیسمش درین راه بهره برد. برای این کار لازم است شرحی مختصر از فلسفه وی ارائه شود.
ادامه مطلب > > > >