تمایز وجود و ماهیت نزد ابن سینا، ذهنی یا خارجی
مصطفی زالی
از مشهورترین و مهم ترین آموزه های متافیزیک سینوی، طرح تمایز میان وجود و ماهیت است، تمایزی سرنوشت ساز و مناقشه برانگیز؛ از یک سو این تمایز، راه را برای طرح برخی نوآوری های فلسفی می گشاید و از سوی دیگر، موجب انتقادات جدی به فلسفه ابن سینا می شود. اما پرسشی جدی که میان مفسران ابن سینا تا به امروز مورد مناقشه بوده، آن است که آیا این تمایز، تمایزی ذهنی است با هستی شناختی و در شق دوم آیا مدلولی غیر ماهوی دارد؟ در این نوشتار پس از ترسیم محل نزاع، نشان داده می شود که گرچه تمامی دعاوی متافیزیکی ابن سینا بر تحقق مدلول غیر ماهری برای وجود مبتنی نیست، ولی پاره ای دعاوی و عبارات او متضمن تحقق وجود به عنوان حقیقتی غیر ماهوی است. سپس با تمرکز بر عروض به عنوان مفهومی کلیدی در تبیین نحوه تحقق وجود و ماهیت در خارج نشان داده می شود که ابن سینا به صراحت عروض وجود بر ماهیت را به معنای وابستگی عارض به معروض ندانسته و وجه صحیح حمل سخن او آن است که هم وجود و هم ماهیت را در خارج محقق دانست به گونه ای که از تحقق وجود، ماهیت لازم آید.
ادامه مطلب > > > >