رئالیسم انتقادی و مدل “دوری” در تاریخی گری ابن خلدون
احمد کلاته ساداتی
هدف تحقیق حاضر، ارزیابی رئالیسم انتقادی در تاریخی گری ابن خلدون و معرفی مدل “دوری” وی در مورد تاریخ است. روش این پژوهش نیز در چارچوب مطالعه ای اسنادی است و نتایجی که از آن حاصل شد این است که دیدگاه ابن خلدون از یک سو دارای وجهی انتقادی و از سوی دیگر، رئالیستی است.
وجه انتقادی آن بر انتقاد از اخبار رایج و مطابقت آن با واقعیات تاریخی برای نیل به تاریخ درست و معتبر تأکید دارد و وجه رئالیستی آن بر عبور از سطح ظاهر و ورود به سطوح زیرین تاریخ برای کشف “طبایع” تاریخ تمرکز دارد.
طبایع تاریخ، همان قواعدی است که تغییر و تحولات اجتماعات بشری بر اساس آن انجام می گیرد. ابن خلدون با این رویکرد، مدلی دوری از تحولات تاریخی ارائه می دهد. “عصبیت”، نیروی پویای این مدل است.
بادیه و شهر نیز شکل های این مدل هستند. نقد خبر تاریخی با تکیه بر ارزیابی کیفی مستندات تاریخی برای رسیدن به واقعیت و کشف طبایع تاریخ، وجه برجسته ی دیدگاه ابن خلدون است که در این مقاله مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. بر اساس این رویکرد، ابن خلدون معتقد است، تاریخ را باید از اعوجاجات/جعلیات، پالایش کرد تا بتوان برپایه ی آن، به ارائه ی تحلیلی درست از وقایع دست یافت.
