مقایسه ی خطا در تجارب عرفانی بر اساس نظریه ی علم حصولی و حضوری علامه طباطبائی و برساخت گرایی استیون کتس
سید حاتم مهدوی نور
بحث صدق تجربه های عرفانی از مهمترین موضوعات عرفان پژوهی عصر حاضر است.
وقتی تجربه ای صادق نباشد، کاذب خواهد بود. صدق و کذب گزاره های حاصل از تجارب عرفانی به نظریه ای که در باب نحوه وقوع تجربه و نیز در باب صدق انتخاب شده است، بستگی دارد.
این نوشتار دیدگاه علامه طباطبائی و استیون کتس در مورد خطا در تجارب عرفانی را مقایسه می کند و به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شده است. علامه طباطبائی در باب صدق نظریه مطابقت را پذیرفته اند. در تجربه هایی که از نوع علم حضوری است، خطا روی نمی دهد و در تجربه هایی که از نوع علم حصولی است، در خود تجربه خطا روی نمی دهد، بلکه خطا به سبب استناد درک یک قوه به قوه دیگر روی می دهد؛ یعنی خطا در تفسیر تجارب روی می دهد؛ اما استیون کتس تجارب عرفانی را حاصل پیش زمینه ها، انتظارات و ساختار وجودی انسان می داند و وقوع تجربۀ خالص را نمی پذیرد.
چون شبکه مفهومی عارف در فرهنگ های مختلف متفاوت است، پس افراد مختلف تجارب گوناگون دارند. از لوازم این نظریه آن است که خطا زمانی در تجارب عرفانی روی می دهد که یک عارف، تجربه ای داشته باشد که فراتر از شبکه مفهومی اش باشد و البته از نظر کتس چنین تجربه ای روی نمی دهد. پس خطا در تجربه اش روی نمی دهد.
ادامه مطلب > > > >