فرهنگ شرقی – اسلامی و نیست انگاری غربی

عبدالجواد فلاطوری

ترجمه خسرو ناقد

۱- طرح مسئله

معنا و نیز فایده برخورد و گفت و گوی فرهنگ ها و تمدن ها این است که ناقل هر تمدنی آنچه را از فرهنگ خود فهم می کند و شاخص آن می داند با مخاطبش در میان گذارد و به او نشان دهد، چرا که شناخت صحیح و درک متقابل نقطه نظرات، این امکان را می تواند فراهم آورد که هر یک در عین حفظ و پاسداری از فرهنگ خود، از فرهنگ ها و تمدن های دیگر نیز در جهت توسعه و تعالی فرهنگی الهام گیرند. حال این پرسش پیش می آید که آیا چنین برخوردها و گفت و گوهایی ضروری و با اصولا امکان پذیر است؟
در پاسخ باید خاطرنشان کرد که تاریخ سیر تکامل فرهنگ ها و تمدن ها به ویژه تاریخچه رشد فرهنگ های شرق و غرب نشان دهنده این واقعیت است که این برخوردها و گفت و گوها هم ضروری  و هم امکان پذیر ند؛ زیرا صرف نظر از سازگاری و – ناسازگاری ماهوی این فرهنگ ها، هر تجدید حیات و نوسازی دوران ساز و هر رشد و تکامل متناسب در این دو حوزه فرهنگی، همیشه در نتیجه برخورد با فرهنگ های بیگانه پدید آمده است. بدون آشنایی با روح تمدن های باستانی شرق، بی گمان افلاطونی پدید نمی آمد و بدون برخورد با عناصر فرهنگی پاگرفته در یونان باستان، بی تردید مراکز علمی بی شماری در آسیای غربی و خاور میانه ایجاد نمی شد.

بدون آشنایی با مسیحیت، مفهوم یکپارچگی و وحدت مغرب زمین به مثابه وجه تمایز آن با مشرق زمین۔ معنایی نمی داشت.
با فرهنگ اسلامی، رنسان اروپا پدید نمی آمد. و سرانجام اینکه بدون تلاقی سرزمین های شرقی با مغرب زمین و تمدن با چنین پیشینه فرهنگی، ظهور عصری جدید در سرتاسر جهان و برای تمام بشریت ممکن نمی گردید. البته در اغلب این موارد، برخورد و تلاقی فرهنگ ها و تمدن های گوناگون، بدون برنامه ریزی قبلی صورت گرفته است ولی این برخوردها آنجا به بار نشسته و آنگاه ثمر داده است که ناقل ارزش های فرهنگی، آگاهانه و هوشیارانه، خود را با عناصر مأخوذ از فرهنگ بیگانه مشغول داشته و با کندو کاو و بررسی همه جانبه آنها، از میانشان متناسب ترین و بهترین عناصر را برگزیده است.
این فرآیند امروز در کشورهای شرقی و سرزمین های اسلامی و به ویژه در ایران قابل اجراست و کاربرد دارد. باید دانست که تلافی فرهنگ های غرب و شرق در این سرزمین ما مدت هاست که به وقوع پیوسته و در جریان است و این واقعیتی است که نمی توان آن را نادیده گرفت و از اذهان زدود. با این همه ممکن و حتی ضروری است که با برقراری گفت و گویی میان فرهنگ های تمام توان و تلاش خود را در جهت حفظ هویت فرهنگی مشرق زمین، خاصه هویت ایرانی و حمایت از آن به کار گیریم.

ادامه مطلب > > > >