مفهوم قانون در اندیشه سیاسی یونان باستان

گذر از ثسموس (θεσμός) به نوموس (νόμος)

دکتر ایرج آذرفزا

دکتر مهدی قوام صفری

یکی از اصلی ترین مفاهیم برسازنده اندیشه سیاسی یونان باستان، مفهوم قانون بوده است. یونانیان از دو اصطلاح حقوقی متفاوت برای مفهوم قانون استفاده می کرده اند. تا پیش از سقوط حکومت استبدادی پیسیسترانی در پایان سده ششم پ.م اصطلاح ثسموس در معنای قانون نهاده به کار می رفته است؛ حال آنکه پس از اصلاحات کلیستنسی در آغاز سده پنجم پ.م و استقرار مردمسالاری در آتن، اصطلاح حقوقی دیگری در معنای قانون نهاده به کار می رفته است: نوموس. پژوهش های ما نشان می دهد این تغییر اصطلاح در ادبیاتِ حقوقی آتن، نشان از دگرگونی عمیق تری در اندیشه سیاسی یونانیان دارد – به باور ما زبان، آیینه دار اندیشه است و چنین تغییر ترمینولوژیکی در زبان، احتمالا، بازتاب تغییری اندیشگانی است. از این روی، برآنیم از رهگذر بحث فیلولوژیک دو واژه ثسموس و نوموس در ادبیات یونان باستان، از همر تا ابتدای سده چهارپ. م، این تغییر در اندیشه سیاسی یونانیان را نشان دهیم. آنچه این جستار را از پژوهشی صرفاً فیلولوژیک فراتر می برد و آن را درآمدی بر فهم فلسفه سیاسی یونان باستان قرار می دهد، تلاش در بازتعریف واحد زیست سیاسی یونانیان، پولیس، بر اساس برداشت نوین از مفهوم قانون است.

ادامه مطلب > > > >