زیبایی شناسی ارسطو (۱)

ولادیسلاو تاتار کویچ

سید جواد قلدرسکی

شادی حدادپور

در مباحث فلسفه هنر و زیبایی شناسی در ایران، بنا به علت نامعلوم! همواره ارسطو نادیده گرفته شده است. حتی در دانشگاه ها، واحد های درسی ارائه شده در رشته فلسفه هنر نیز از این روال تبعیت می کنند. علت هرچه باشد، اهمیت زیبایی شناسی ارسطو باعث می شود که پری رو تاب مستوری نداشته باشد. این مقاله در نظر دارد که در جبران این خلا و کمبود اساسی، گامی هر چند کوچک برداشته و نظامی با اهمیت و بسامان در حوزه زیبایی شناسی را که می تواند از جهات مختلفی بدیلی در برابر نظام زیبایی شناسی افلاطون باشد، معرفی نماید.
نوشته های ارسطو درباره زیبایی شناسی کتاب شناسی های دوران باستان، درباره نظریه هنر، چند رساله از ارسطو (۳۲۳-۳۸۴) را در فهرست خود جای داده اند. درباره شاعران (On Poets)، پرسش های هومری (Homeric Questions)، درباره زیبایی (On Beauty)، درباره موسیقی (on Music) و پرسشهای مرتبط با فن شعر (Questions Concerning Poetics). اما همه اینها به جز فن شعر از بین رفته است.

حتی ممکن است این نیز ناقص باشد. کتاب شناسی های قدیمی از دو کتاب سخن می گویند. تنها یکی از این دو باقی مانده است. کتابی نسبتا کوچک که جدا از یک مقدمه کلی، تنها شامل نظریه ای درباره تراژدی است علی رغم میراث ناقصی که در دست داریم، فن شعر ارسطو جایگاه ویژه در تاریخ زیبایی شناسی دارد. فارغ از اهمیت، این کهن ترین رساله باقی مانده از دوران باستان است. رساله ای تخصصی که با مسائلی بسیار ویژه درباره طرح داستان و زبان شعر ارتباط دارد، اما شامل ملاحظات کلی درباره زیبایی شناسی نیز می باشد.

احتمالا قصد بر این بوده که مجموعه ای از سخنرانی ها در آن گرد آمده و طرحې کلی از یک کتاب باشد که دیگر موجود نیست فن شعر در طول زندگی خود ارسطو چاپ و منتشر نشد. جدای از فن شعر، ارسطو در آثاری که به موضوعات دیگر نیز اختصاص داده بود، درباره زیبایی شناسی اظهار نظر کرده است. بیشترین اظهار نظرها هم در کتاب سوم فن سخنوری است، که در آن مسائل مربوط به سبک مورد بحث واقع شده است، و هم در کتاب هشتم از علم سیاست (Politics) که در فصل های ۷-۳، ارسطو دیدگاه هایش را درباره موسیقی و تاثیر آن در فرآیند برنامه ای تربیتی مطرح می سازد.

کتابهای اول و سوم از رساله علم سیاست، نیز به پرسشهای زیبایی شناختی اشاره دارند. برخی از فصول رساله پرسش ها به زیبایی شناسی موسیقی اختصاص یافته اند. این رساله نوشته خود ارسطو نیست، بلکه توسط شاگردانش به نگارش درآمده است. اظهارات او درباره زبیایې و هنر در رساله فیزیک (Physics) و متافیزیک (Metaphsics) اغلب در جملاتی پراکنده است، اما بایستی دانست که این جملات پراهمیت اند. در دو کتاب اخلاق ارسطو، بویژه اخلاق ائودمی (Eudemian Ethics) ، او درباره تجربه زیبایی شناختی صحبت می کند. در آثار زیبایی شناختی ارسطو مباحث جزئی ویژه بر مباحث کلی فلسفې غلبه دارد. آنها بیشتر از اینکه درباره زیبایی یا شعر بطور کلی باشند، به تراژدی و موسیقی پرداخته اند. برخی از نظریه هایی که ارسطو تنها درباره تراژدی یا موسیقی به کار برده است، بعدها ثابت شد، حقایقی کلې اند که در کل هنر می توانند بکار روند.

ادامه مطلب > > > >