گفتارها؛ ماهیت هنرها (۱): هنر اعتراضی
شعر اعتراضی
معصومه بوذری
چرا می گوییم ماهیت هنرها؟ و نمی گوییم ماهیت هنر؟
زیرا فلسفۀ هنرها داریم نه فلسفۀ هنر.
در سلسله یادداشت هایی کوتاه سعی داریم به ماهیت هنرها نیم نگاهی داشته باشیم. و ابتدا: “هنر اعتراضی”
شاید بشود گفت انسان معترض است و انسان مدرن به میزان تمدن و تکامل نسل ها، معترض تر؛ نسبت به همه چیز: در مقابل دیگری و دیگران، یا سیستم و سیستم ها. و ادبیات و هنر اعتراضی بیانی است برای بسیاری از تضادها و تقابل ها.
در این یادداشت نگاهی داریم به یک شعر اعتراضی.
شعر «روزنامه‌ی انقلابی»
هنگامی که مسلسل
به غشغشه افتاد
مرگ برابرِ من نشسته بود
ــ آن سوی میزِ کنکاشِ
«چه باید کرد و چگونه»
ــ
و نمونه‌های چاپخانه را اصلاح می‌کرد.
از خاطرم گذشت که:
«چرا برنمی‌خیزد پس؟
مگر نه قرار است
که خون بیاید و
چرخِ چاپ را
بگرداند؟
«احمد شاملو»
در این شعر، یک موسیقی زبانی داریم که همان ابتدا با واژه های “مسلسل” و “غشغشه” شاعر سعی داشته به مخاطب صوتی را یادآور شود که از صدای آن اسلحه در خاطر دارد.
شعر در فضای نمایشی سروده شده. و دو موقعیت را تصویر می کند. یکی من در برابر مسلسلی که به رگبار بسته هرچه در برابرش بوده. و دیگری خبری که قرار است در روزنامه ای انقلابی چاپ شود. این روزنامه که از سوی انقلابی ها اداره می شود، اقتضا می کند که چنین تجسم شود که چرخ آن را خون های انقلابیون می گردانند. و این عمق فاجعه است که خون یک عده تیتر و خبر روزنامه شود.
شاملو در این شعر ما را با چندین مسأله ی فلسفی مواجه کرده است:
- پرسش از تضادها و تقابل های انقلابی ها و حکومتگران
- پرسش از مرگ
- پرسش از جان انسان ها و سیستمی که باید امنیت و آرامش شهروندانش را تضمین کند.
- پرسش از مواجهه ای که ارزش خون را والا می داند.
- و نهایتاً پرسش از اینکه همین خون، در جایی جوهر روزنامه می شود و روزنامه چیزی نیست جز خبر رسان. و ماهیت روزنامه اقتضا می کند که تنها و تنها یک پیام رسان باشد. پیام رسانی که به نحوی خودش هم نان می خورد. خود روزنامه هم نان می خورد. و این بار از خون. و این پرسشی است عجیب و بی پاسخ. گویی یک حقیقت در میان دو آینه قرار گرفته باشد.
گفتارهای چیستی ها:
clear answers for common questions > > > >