سید رحیم خوش نظر

دکتر غلامرضا اعوانی

دکتر حکمت اله ملاصالحی

دکتر حبیب الله آیت اللهی

نحوه تلقی عارفان مسلمان از جمله غزالی، سهروردی و نجم الدین کبری درباره نور، مراتب انوار، انوار رنگین و عالم مثال، مسائلی است که این مقاله در پی بررسی آنها است. همچنین در این پژوهش، مطالبی درباره تأثیر آرای حکمای مسلمان، مخصوصاً شیخ شهاب الدین سهروردی بر هنر نگارگری ایرانی مطرح گردیده است.

مسلماً اگر هنرمندی واجد بینش عمیق عارفان مسلمان درباره ی نور و عالم مثال باشد در آفرینش آثار هنری با هنرمندی که واجد چنین بینش عمیقی نیست، متفاوت است.

فی المثل نگارگران ایرانی به دلیل اینکه به عالم مثال توجه می کردند در آثارشان سایه روشن و عمق نمایی وجود ندارد.

هنرمند از آن جهت که هنرمند است در آفرینش هنر با ادراک خیالی عمل می کند. از این رو در مقاله حاضر، هم موقعیت ادراک خیالی در نظام ادراکی آدمی، و هم عالم خیال، که متمایز از قوه ی خیال و امری هستی شناختی، در نظام هستی است، مورد تحلیل قرار گرفته است.

اگر قوه ی خیال هنرمند متذکر امور روحانی باشد، هنری که توسط او آفریده می شود، هنری مقدس است. هنر مقدس به رؤیای صادقه شباهت دارد زیرا مبتنی بر حقیقت و شناخت آن است. امّا اگر قوه ی خیال هنرمند متذکر امور شیطانی باشد، هنری که توسط او آفریده می شود هنری پست و دنیوی است.

ادامه مطلب