عقل و عشق در نظر محقق ترمذی
دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی
اهمیت عقل و عشق و نقش آنها در زندگی و سرنوشت انسان بیش از آن چیزی است که در آغاز قابل تصور باشد و تحقیق و بررسی جامع درباره ی آن، امری ضروری است با وجود آثار فراوانی که درباره ی دو عنوان عقل و عشق به رشته نگارش درآمده ولیکن درخصوص رابطه و تعامل عقل و عشق و کیفیت برخورد آنها با یکدیگر، کمتر بررسی به عمل آمده است مقاله حاضر به بررسی این امر در نزد برهان الدین محقق ترمذی (که مولوی نه سال مرید و مصاحب وی بوده است) با توجه به کتاب “معارف بهمراه تفسیر سوره محمد و فتح” پرداخته است.
معارف برهان الدین محقق ترمذی یکی از آثار ارزشمند عرفانی به زبان فارسی است که با کمال تأسف باید گفت کمتر مورد توجه اندیشمندان و ارباب سلوک قرار گرفته است. جلال الدین مولوی که از شهرت فراوان برخوردار است مدت نه سال مرید و مصاحب برهان الدین بوده و بطور مسلم تحت تأثیر اندیشه های او بوده است.
کتاب معارف مجموعه ای از مواعظ و سخن هایی است که محقق ترمذی در مجالس خاص خود مطرح می کرده است. تردیدی نمی توان داشت که توجه به سخنان این عارف بزرگ می تواند در حلّ رموز و کشف اسرار و شرح غوامض سخنان مولوی مؤثر باشد درست است که جلال الدین مولوی پس از ملاقات با شمس تبریزی به کلی دگرگون می گردد و راه و رسم دیگری را در پیش می گیرد ولی در این واقعیت نیز نمی توان تردید داشت که فهم و اندیشه ی آدمی سیر تدریجی دارد و تربیت دوره جوانی به آسانی از لوح ضمیر و صفحه ی باطن زدوده نمی شود.
ادامه مطلب > > > >