ترجمان تصویر “زمان اسطوره ای” در سینمای بیضایی
دکتر ابراهیم محمدی
مریم افشار
سینمای بهرام بیضایی را می توان نوعی “ترجمان تصویری اسطوره” دانست؛ این البته از جهتی، خود یکی از مشخصه های اصلی روایت و ادبیات (اینجا ادبیات نمایشی) مدرنیستی و پسامدرنیستی است. بیضایی در امروزی کردن اسطوره ها و برداشتی نو از آنها، و گاه اسطوره سازی و اسطوره شکنی و نیز نزدیک کردن ساختار روایی آثارش به اسطوره اهتمام ویژه ای دارد. البته، کشف و تبیین جنبه های گوناگون شکلی و ساختاری اسطوره مانندی آثار سینمایی بیضایی بدون مراجعه به آرا و نظریه های اسطوره شناسان ساختارگرایی، مانند کلود لوی استروس ممکن نیست.
در این نوشتار، با تکیه بر دیدگاه روایت شناسان و اسطوره شناسان ساختارگرا (از جمله پراپ، برمون، تودوروف، بارت و استروس)، شکل و ساختار پرداخت زمان در چهار اثر سینمایی بیضایی: “چریکه تارا” ۱۳۵۷، “مرگ یزدگرد” ۱۳۶۰، “شاید وقتی دیگر” ۱۳۶۶، و “مسافران” ۱۳۷۰، با الگوی اسطوره ای آن سنجیده و نشان داد ه شده است که در روایتگری سینمایی او، زمان به ساختار اسطوره ای اش نزدیک و به بیان روشن تر، رویدادمحور، بی پایان، سنجه ناپذیر، ایستا، شکسته، مقدس و آیینی می شود.
> > > >