دیدگاه از منظر زبان شناسی شناختی
و کاربرد آن در تحلیل متن داستانی
مهرناز شیرازی عدل
دکتر فرهاد ساسانی
دیدگاه در زبان شناسی ساختاری نقش مهمی در تعبیر صحنه ها ایفا می کند. این نکته که هر بیننده یا گوینده صحنه ی مورد بحث را چگونه تعبیر می کند، به دیدگاه او درباره ی آن صحنه بستگی دارد. از این روست که برای بیان یک موضوع از زاویه ی دیدهای مختلف، پاره گفتارهای متنوع و متفاوتی در زبان وجود دارد؛ زیرا گویندگان مختلف به شیوه های متفاوتی هر صحنه ای را مفهوم سازی می کنند. از سوی دیگر، عنصر دیدگاه در روایت نیز نقش تعیین کننده ای دارد.
شایان ذکر است دیدگاه دربرگیرنده ی عواملی است؛ از جمله زاویه ی دید – که شامل جهت دید و نقطه ی دید است – و عوامل دیگری مانند برجسته، زمینه، عینیت و ذهنیت که در پژوهش حاضر به چهار مورد از آن ها پرداخته شده است. هدف این پژوهش، بررسیِ مفهوم دیدگاه از منظر زبان شناسی شناختی با به کارگیری الگوی دو زبان شناس شناختی یعنی لنگاکر و تالمی و الگوی شناختی استاکوِل در روایت در سه گونه ی رواییِ داستان، فیلم نامه و فیلم برگرفته از آن است.
نتایج این پژوهش حاکی از تأثیرپذیری این سه گونه از یکدیگر است. یافته ها نیز بر غالب بودن نقش نمود زبانی دیدگاه در داستان صحّه می گذارد؛ همچنین نشان می دهد “دیدگاه” پدیده ای پیوسته نیست و ممکن است در روند رخدادهای قصه تغییر کند.
> > > >