درس‌گفتارهای ادبیات جهان: از حماسه‌ی گیلگمش تا هزارتوهای بورخس
فایل صوتی
نشست نقد و بررسی کتاب «درس‌گفتارهای ادبیات جهان: از حماسه‌ی گیلگمش تا هزارتوهای بورخس»
با حضور دکتر امیرعلی نجومیان، دکتر بهرام پروین‌گنابادی، عظیم طهماسبی، دکتر مسعود فرهمندفر
از اینجا گوش کنید: از حماسه‌ی گیلگمش تا هزارتوهای بورخس
جای خالی ادبیات ایران در فرهنگ‌های ادبی
… در ابتدای نشست، علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی مؤسسه‌ی شهر کتاب، ساختار و برخی ویژگی‌های کتاب را برشمرد. او در بخشی از سخنان خود اظهار کرد: پرسش از چرایی بودن یا نبودن برخی آثار در فرهنگ‌ها یا دایره‌المعارف‌ها معمول است. با بررسی سه مجموعه‌ی «فرهنگ آثار»، «فرهنگ ادبیات جهان» و «فرهنگ درس‌گفتارهای ادبیات جهان» دریافتم که در این مجموعه‌ها کمتر اثری از ادبیات ایران و شرق یافت می‌شود. این در حالی است که جز ادبیات معاصر ایران، آثار کسانی مثل خیام، حافظ و سعدی ترجمه شده و در سده‌های گذشته در ادبیات جهان مطرح بوده است.
درس‌گفتارهای از گیلگمش تا امروز
عظیم طهماسبی، ویراستار، درخصوص این اثر توضیح داد: این مجموعه درس‌گفتار بخشی از مجموعه‌ی ویدئویی «دوره‌های بزرگ آموزشیِ» مؤسسه‌ای آمریکایی است که در آموزش هنر، علوم انسانی، علوم پایه، آشپزی، معماری و فیزیولوژی و… فعال است. در این دوره‌ها، استادان مدعو مباحثی را از پیش تنظیم و طی ۱۰ تا ۹۰ جلسه ارائه می‌کنند. از میان درس‌گفتارهای ادبی این مجموعه، این دوره به علت جامع‌تر بودن برای برگردان به فارسی انتخاب شد.
او درباره آثار مختلفی که در این اثر نیامده‌اند، اظهار کرد: ما چه توقعی از یک اثر داریم. اثر باید خوانده شود یا باید کتاب مرجعی باشد که گه‌گاهی به آن مراجعه کنیم؟ نویسنده در نظر دارد یکسری اثر ادبی را از حماسه‌ی گیلگمش، به‌عنوان نخستین اثر مکتوب ادبی، تا دوران معاصر انتخاب کند و سیر تحول ادبیات را از دوره‌ی کهن تحلیل کند. همچنین، مخاطب را جذب و به خواندن آثار کلیدی ادبیات بکشاند. او آثار مهمی را در اینجا نیاورده است، چون در مجموعه‌های دیگر بررسی شده‌اند. مثلاً به‌جای «برادران کارامازوف» داستایوسکی «یادداشت‌های زیرزمینی» او را آورده است. حتی، کتاب‌هایی مثل «فرهنگ آثار» ده‌ها هزار اثر ادبی یا شاعر یا شخصیت ادبی را گردآورده‌اند، اما ملاحظه می‌شود که مدخل‌هایی، مثلاً ادبیات عرب، بسیار ضعیف است. پس، چنین اثری با تعداد بالای نویسندگان همکار هم به یکسری آثار ادبی و نویسندگان نپرداخته است. از این‌رو، این نقصی معمول است. برای اینکه کتاب خوانده شود، جذاب باشد و خواننده بتواند سیری را در آن دنبال کند، حذف یکسری آثار و در مقابل حفظ برخی دیگر لازم است.
طهماسبی با اشاره به اینکه چنین کاری در آمریکا با تخصیص سرمایه‌ی پژوهشی بزرگ و همکاری محققان برجسته تحقق یافته است، پیشنهاد فراخوانی استادان متخصص در حوزه‌ی ادبیات خاورمیانه و به‌ویژه ادبیات فارسی را برای درانداختن چنین کاری طرح کرد. سپس درباره‌ی ضرورت ترجمه‌ی این اثر به فارسی اظهار کرد: رویکرد نقدی که در این کتاب هست، در کتاب‌های قدیمی‌تر وجود ندارد. در «دانشنامه‌ی فرهنگ آثار» هم فرصت بحث به‌صورت پیوسته نبوده است. اما این اثر کلی منسجم است که در آن متون دائماً به هم ارجاع می‌دهند و پیوند و انسجام ساختاری جالبی میان آنها برقرار است؛ مثلاً مفهوم قهرمانی‌گری از «گیلگمش» به «ادیسه» و «انه‌اید» تا حضور قهرمانان مدرن با ارجاع و در پیوند با هم بررسی می‌شود.
او سیر زمینه‌های مفهوم قهرمانی‌گری را در این مجموعه مرور کرد و در بخشی از سخنان خود گفت: ادبیات کلاسیک چینی به‌جای مفاهیم کلان قهرمان و قهرمانی‌گری به زندگی عادی مردم می‌پردازد؛ مثلاً به زندگی یک کشاورز، به نفرت، خشم یا دوستی آدمی عادی، به رابطه‌ی پدر با فرزند، رابطه‌ی حاکم و کارگزار می‌پردازد. کنفوسیوس در «منتخبات» می‌گوید، خدا وجود دارد، ولی بزرگ‌تر از آن است که من به آن بپردازم. پس به‌جای این مقوله‌ها به امور دم دست می‌پردازم. نگرش جوانگ جو نیز بسیار زیبا است. او مساله‌ی به زبان درنیامدن حقیقت را طرح می‌کند و می‌گوید زبان نمی‌تواند امر حقیقی را پوشش دهد. این چیزی است که محققان مدرن زبان‌شناسی درباره‌ی آن بحث می‌کنند. او همچنین بحث «چشم‌اندازگرایی» را مطرح می‌کند که امری مدرن است…
منبع متن: https://www.isna.ir/news/97052010316 > > > >